کتاب مثل ماه شب چهارده

توضیحات

داستان »مثل ماه شب چهارده« جزو جدیدترین آثار »هوشنگ مرادی كرمانی« است این داستان را می توان به نوعی ادامه دهنده خط فكری نوگرایانه نویسنده دانست كه در تار و پود داستان های دوره دوم نویسندگی اش تنیده شده است. آنچه داستان های دوره جدید مرادی كرمانی (»مربای شیرین«، »مهمان مامان«، »لبخند انار«) را از دیگر آثار او متمایز می كند، دست زدن به تجربه های متفاوتی است كه طی آن فضاها و مضامین متفاوتی خلق شده اند. اولین ویژگی بارز چهار داستان فوق آن است كه تمام اتفاقات آن در یك فضای كاملا” شهری و مدرن رخ می دهد و از این رو شخصیت ها، فضاها، گفتگوها و لحن و زبان اثر كاملا” متفاوت با آثار پیشین است. نویسنده، این بار هم طرح داستان را در بستری اجتماعی به پیش می برد و خیلی زود خواننده را در دل شرایط بحرانی طراحی شده فرو می برد. شخصیت های اصلی داستان بر سر یك دوراهی قرار گرفته اند: دانش آموزان به دلیل علاقه شان به فراگیری هنر »كاریكاتور« و بنا به دستور معلمشان مجبورند كاریكاتور پیرمردها وپیرزن های شهر را طراحی كنند. آنها با مقاومت بزرگترهایی مواجه می شوند كه فكر می كنند، كودكان می خواهند مسخره شان كنند و … نویسنده این بار شخصیت های فقیر و محروم روستا را فراموش كرده و به خلق شخصیت های جدیدی دست زده كه بارزترین تفاوتشان باهوش بودن و سماجتشان است. كودكان داستان جدید مرادی كرمانی نسل سومی هایی هستند كه دور از چشم بزرگترها برای فراگیری یك هنر مدرن تلاش می كنند. بچه های امروزی نویسنده آن قدر جسارت دارند كه حتی كاریكاتور معلمشان را هم می كشند و به او نشان می دهند و دقیقا” در نقطه مقابل مجید (قصه های مجید) قرار می گیرند كه در مدرسه شان فلك می شد و جلوی معلمش دست و پایش را گم می كرد. نویسنده برخلاف داستان های قبلی اش به دنبال نمایش »تقابل خیر و شر« و پررنگ كردن آن است. در جامعه آرمانی كه داستان های دوره اول در بستر آن اتفاق می افتاد، خبری از شخصیت های منفی نبود و »خط اصلی قصه« همه آدم ها را تا حدودی موجه و صاحب حق معرفی می كرد، ولی در داستان جدید، مرادی كرمانی در فضاسازی های صفحات نخست، ذهن مخاطب را برای ورود به جامعه ای متظاهر آماده می سازد. این جا محله ای قدیمی و ریشه دار است. با آدم هایی كه مدام به هم لبخند می زنند، حتی اگر از هم خوششان نیاید. روزی چند تا از نوجوانان با استعداد كاریكاتوریست از دست پیرمردها كتك می خوردند، زخم و زیلی می شدند و فحش و بد و بیراه می شنیدند. در چنین فضایی یك مسئله كوچك می تواند وضعیت متعادل موجود را برهم زند و گره داستانی را ایجاد كند. بدین ترتیب صحنه چالش شخصیت های مثبت و منفی خیلی زود شكل می گیرد. محله به هم ریخته بود. پیرمردها و پیرزن ها غر می زدند، پیرمردها بچه های فضول و دوربین و قلم به دست را كه می دیدند رویشان را برمی گرداندند یادنبال شان می كردند و می زدند. مرادی كرمانی به دلیل دلبستگی عاطفی كه به دنیای كودكان دارد، زیركانه به دفاع از رفتارهای معصومانه شخصیت های كم سن و سالش می پردازد و درمقابل فضای زندگی انسان های قطب منفی داستان را فضایی مسئله دار، پراشكال و قابل نقد معرفی می كند. بله این حقیقت تلخی است. پیرها بر اثر سال ها زندگی و رنج و سختی و آرزوهای برآورده نشده، هی اخم كرده اند، هی قهر كرده اند، هی غصه خورده اند و چین های چهره شان فراوان و عمیق شده است، مناسب كاریكاتور! »مثل ماه …« داستانی گفتگو محور است و حجم بیشتر آن را دیالوگ های شخصیت های داستان تشكیل می دهد كه نویسنده سعی كرده در این دیالوگ ها از زبان و بیانی كودكانه استفاده كند. آقا شما چرا پیله كرده اید به خوشگلی و زشتی چهره مثلا” هر كه دماغ گنده و چشم ریز داشت یا شكمش گنده بود، آدم بدی است در »مثل ماه …« نویسنده بیشتر از آن كه به فكر قصه گویی و ایجاد تعلیق های متعارفش باشد، دغدغه انتقال پیام و اندیشه مورد نظرش را دارد. جملات آموزشی داستان از زبان معلمی كه نویسنده در جایگاهش نشسته، در جای جای داستان تكرار می شود. پس درد كه چیز بدی است، این جا اهمیت پیدا می كند. ما را به ریشه فاسد و چركین دندان راهنمایی می كند. كاریكاتور و طنز هم همین طور است كسی را متوجه عیب وایرادش می كند. شما هم یاد بگیرید تلخی واقعیت را تحمل كنید. تلخی واقعیت را به درون بكشید از زشتی ظاهر رد شوید، تا روحی زیبا و باعدالت داشته باشید. »مثل ماه …« با تأكید بر مفاهیم مدالی چون »حقوق شهروندی«، »نقد اجتماعی« ، »آزادی بیان« و »تحمل مخالف« و توضیح آنها به زبان كودكانه، جایگاه ویژه ای در بین داستان های »مرادی كرمانی« دارد. از نام كنایه آمیز كتاب هم نمی توان به سادگی گذشت. »مثل ماه شب چهارده« این نام دركنار طرح جلدی كه كودكان را در حالت نقاشی كردن یك شیء بی عیب و نقص ماه شب چهارده نشان می دهد، تكمیل می شود.