کتاب خداوند الموت حسن صباح

نهضت حسن صباح  بهترین نمونه تاریخی در  رابطه با تجزیه و تحلیل یک  مناسبات فرقه ای تمام عیار از نوع شرقی آن  است. هرچند این نهضت  برای مبارزه با خلفای  عباسی ، یا کسانی که از سلاطین و امرای محلی ایران بودند اما از خلقای عباسی گوش شنوا داشتند، شکل گرفته بود ولی بلحاظ مناسبات داخلی تماما بشکل یک فرقه تمام عیار اداره میشد.

حسن صباح در قلعه الموت،  منطقه ای واقع در جنوب غربی دریای مازندران که منطقه ای کوهستانی بشمار می آید و در دنیای قدیم یکی از مراکز بزرگ داروسازی بشمار میرفت، زندگی میکرد.  وی  یک آریایی نژاد محسوب میشد و پیروانش اسم او را بدون علی ذکره السلام بر زبان نمی آوردند و او را خداوند الموت می نامیدند. حسن صباح یا خداوند الموت در واقع رهبر و امام فرقه “باطنی” از مذهب اسماعیلیه بشمار میرفت.

حسن صباح در راس یک تشکیلات مذهبی و یک فرقه تمام عیار قرار داشت  که قوانین خاص خود را در آن پیاده میکرد. آنچه که در این فرقه ساری و جاری میگشت  تماما برداشت هایی بود که حسن صباح از قران و اسلام داشت  و هر اجباری در درون تشکیلات  به سنت و کتاب خدا نسبت داده  میشد.   با این عنوان که قرآن علاوه بر معنای ظاهری  دارای معانی باطنی نیز هست و استخراج این معانی تنها در توان حسن صباح است،.  بدین ترتیب   انجام  هر عملی را  در درون فرقه توجیه میکرد.

سواستفاده از مذهب متاسفانه در تمامی تشکل هایی  که انگیزه های مذهبی دارند اغلب  مسیر مبارزه را به سمت  فرقه گرایی با  نقض فاحش حقوق بشر در مناسبات درون گروهی  سوق داده است.  هر چند چنین سازمان هایی در بدو تشکیل،  بصورت یک فرقه مذهبی شناخته شده نبودند، ولی در روند مبارزه ، ماهیت فرقه ای در آنها بدلیل داشتن رهبران مذهبی و کاریزما  و برداشت های شخصی از دین و مذهب،  نهایتا ماهیت  فرقه یی پیدا کرده و مناسبات فرقه ای در تمامی  ساختار تشیکلاتی آن شکل میگرفت.

داستان حسن صباح درسهایی از تاریخ است و اینکه چگونه در هر عصر و دوره ای  با برداشت های غلط از اسلام و مذهب ،  باب فرقه گرایی در  گروههايي که با هدف مبارزه شکل گرفته اند  باز شده و مسیر آن عوض  میشود  و کار به زندان و شکنجه و کشتار اعضاء همان تشکیلاتی منجر میشود که روزی آنها با صداقت تمام و برای مبارزه ای تمام عیار   قدم در این راه گذاشته اند.