کتاب ایران

مطالب کتاب ایران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسی ها تا سال ۱۳۰۵ را شامل می شود، یعنی اندکی پس از تاجگذاری، هر چند در فصل نهایی، در «سخن آخر»، به رویدادهای مهم دوران رضاشاه تا کناره گیری او در ۱۳۲۰ اشاره ای کوتاه شده است.
موضوع کتاب «ایران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسی ها» در عنوان مشخص شده است اما نکته منحصربفرد این کتاب تکیه بر مجموعه ای عظیم از اسناد و مکاتبات وزارت امورخارجه بریتانیا و آمریکاست.این کتاب با تکیه کامل بر این اسناد نگاشته شده است.نویسنده در همین راستا در پیشگفتار اعلام میکند که دوسال زمان صرف تحقیق و نسخه برداری از پیام های تلگرافی اسناد عمومی در آشیو ایالات متحده کرده است.

سالهای ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۵ از جالب توجه ترین و پراهمیت ترین فصلهای تاریخ قرن بیستم ایران است. این دوران با کودتایی باورنکردنی در نهایت شتابزدگی به تمهید افسری انگلیسی آغاز شد که از کشور و مردم ما تقریبا هیچ اطلاعی نداشت. نظامیان بریتانیا کمتر چنین خودسر دست به سیاست یازیده بودند، تا چه رسد که بدون دستور صریح دولت متبوع خود کودتا راه بیندازند.

کودتا افسری گمنام را که هیچ گونه تجربه سیاسی قبلی نداشت به قدرت رساند، اما رضاخان چنان بسرعت آموخت و چنان بسرعت خود را با اوضاع و احواله وفق داد که دست ماکیاولی را از پشت بست. سیاستمدار تازه کار در عرض پنج سال دودمانی را که بیش از ۱۳۰ سال بر ایران فرمان رانده بود از پا در آورد و خود بر تخت سلطنت نشست. ده سال نخست پس از کودتا دوره نوآوری و اقدامات جسورانه، امیدهای بزرگ و اطمینان فزاینده، احترام و اتکای به نفس بود. در سالهای واپسین این دهه از قراین چنین برمی آمد که ایران کشوری مستقل و فارغ از سلطه خارجی شده است. با وجود نقش آشکار انگلستان در کودتا و موقعیت برتر آن کشور در ایران، رفتار رضاشاه با بریتانیا و با حکومت سایر قدرتها بر پایه برابری بود.